Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος και Σαντορίνη

 

Στο πλαίσιο των "Ημερών Θάλασσας" που διοργανώνει ο Δήμος Πειραιά κάθε  χρόνο, βρεθήκαμε στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος που βρίσκεται στη πλατεία της Φρεαττύδας, στη μαρίνα Ζέας του Πειραιά.

(σ.σ. Οι "Ημέρες Θάλασσας" αποτελούν ένα δεκαπενθήμερο δωρεάν εκδηλώσεων, κάθε Ιούνιο, με επίκεντρο τη θάλασσα, το λιμάνι και την πόλη του Πειραιά. Με τη συμμετοχή συλλόγων, φορέων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, σωματείων, μουσείων, επιστημόνων και επιχειρήσεων της πόλης).

Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος συμμετείχε στις "Ημέρες Θάλασσας" με δωρεάν είσοδο και ξενάγηση, το Σάββατο 31/5 & 7/6. 

Το Ναυτικό Μουσείο αποτελεί την κοιτίδα περισυλλογής, διαφύλαξης, έκθεσης και ανάδειξης της ελληνικής ναυτικής ιστορίας, εμπορικής και πολεμικής, από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις ημέρες μας. Τη διάσωση και προβολή της ναυτικής κληρονομιάς και την καλλιέργεια της αγάπης για την θάλασσα. 

Φυσικά η Σαντορίνη δεν θα μπορούσε να λείπει από το Ναυτικό Μουσείο αφού το νησί αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους ναυτότοπους.

Πίνακες ζωγραφικής με θέμα τη Σαντορίνη και κυρίως σήματα εταιριών, παλαιών και νυν Σαντορινιών πλοιοκτητών, που έγραψαν τη δική τους ιστορία στην ελληνική ναυτιλία όπως:  "Θηραική Ατμοπλοία" (Πέτρος Νομικός), "Nomicos Lines" (Υιοί Λουκά Νομικού), Sigalas (Καδιώ Σιγάλα) κλπ.

O Άγιος Κήρυκος ο "Χαριτωμένος" στην Οία

 Ο αγ.Κήρυκος ο "Χαριτωμένος", στην Οία

Στις 15 Ιουλίου, η ορθόδοξη εκκλησία τιμά την μνήμη των αγίων Κηρύκου και Ιουλίτας.

Έζησαν στα χρόνια του Διοκλητιανού.  Στους διωγμούς κατά των χριστιανών κατέφυγαν στην Ταρσό.

Ο ηγεμόνας της περιοχής επιχείρησε να αναγκάσει την Ιουλίτα να αρνηθεί την πίστη της. Εκείνη αρνούμενη, τιμωρήθηκε με αποκεφαλισμό. Ο γιος της Κήρυκος, νήπιο μόλις 3 ετών, σκοτώθηκε από χτύπημα στο κεφάλι καθώς ο ηγεμόνας τον έριξε από τις σκάλες του ανακτόρου.

Στην Οία, η εκκλησία του αγ.Κηρύκου φέρει το προσωνύμιο "Χαριτωμένος".

Το μικρό ημι-υπόσκαφο εξωκλήσι βρίσκεται στον οικισμό "Θόλος" της Οίας, μέσα σε παλιούς αμπελώνες.

Κάθε χρόνο την παραμονή της εορτής τελείται εσπερινός και ανήμερα θεία λειτουργία με παραδοσιακό πανηγύρι τοπικών εδεσμάτων.

Στη παλιά λαϊκή προφορική παράδοση της Οίας υπάρχουν αρκετές πιθανές εκδοχές για το πως προήλθε το προσωνύμιο:

Μία εκδοχή αναφέρει πως ίσως ο πρωταρχικός κτήτορας του εξωκλησιού έφερε το παρατσούκλι "χαριτωμένος". Έτσι το μικρό εκκλησάκι πήρε την ονομασία λόγω του ιδρυτή του.

Άλλη εκδοχή σχετίζεται με την ηλικία του αγίου. Οι παλιοί Οιάτες, όταν αναφερόντουσαν στον αγ.Κήρυκο, έλεγαν πως ήταν "...ένα μικρό χαριτωμένο παιδάκι..." που μαρτύρησε για την πίστη του Χριστού σε νηπιακή ηλικία. Έτσι έμεινε το προσωνύμιο "χαριτωμένος".

Άλλη πάλι εκδοχή αναφέρει πως (πάλι λόγω της νηπιακής ηλικίας του) οι μητέρες τού είχαν ιδιαίτερη συμπάθεια και ευλάβεια. Έτσι κατέφευγαν σε κείνον ζητώντας να τους εκπληρώσει κάποια επιθυμία που σχετιζόταν με τα μικρά  παιδιά τους.

(πχ να γίνει καλά το άρρωστο παιδί τους, ή οι άτεκνες να μπορέσουν να αποκτήσουν παιδί κλπ). 

Και επειδή,  πάντα σύμφωνα με τα λεγόμενα ηλικιωμένων Οιατών, ο άγιος  "χαρίτωνε" (=εκπλήρωνε) ότι του ζητούσαν  ..."ο άγιος μου ήκαμε τη χάρη που του εζήτηξα"...  ονομάστηκε "χαριτωμένος".

Η ιστορία του μικρού Αγίου Κηρύκου δεν είναι απλώς ένα κομμάτι από το συναξάρι των μαρτύρων· είναι μια δυνατή υπενθύμιση πως η πίστη μπορεί να φωλιάσει και στην πιο αγνή, παιδική καρδιά. Μέσα από τον σύντομο, αλλά σπουδαίο βίο του, μας αφήνει ένα παράδειγμα καθαρής αφοσίωσης και θάρρους — και μας καλεί, κάθε φορά που ακούμε το όνομά του, να θυμόμαστε πως και το πιο μικρό φως μπορεί να λάμψει δυνατά μέσα στο σκοτάδι.

Ημερολόγιο Αρχιπελάγους 2025 - Εκδόσεις Φιλιππότη

 Με ξεχωριστή συγκίνηση πρόσθεσα στη βιβλιοθήκη μου το Ημερολόγιο του Αρχιπελάγους - 2025. Για άλλη μια χρονιά η ευλογία του Στρατή Φιλιππότη για τις Κυκλάδες βρίσκεται και πάλι στο Αρχιπέλαγος του. 

Στο φετινό ημερολόγιο το Μεγαλοχώρι Θήρας έχει την τιμητική του. Τόπος καταγωγής πολλών καθηγητών Πανεπιστημίου και σπουδαίων ιεραρχών, είχε ως παιδιά του και τον Νικόλαο Βλάχο και τον  Μαρίνο Σίγαλα. 

Ο ιστοριοδίφης Δήμητρης Πράσσος αναδεικνύει με τρόπο περίτεχνο την ιστορία του Νικόλαου Βλάχου " Νικόλαος Βλάχος : Μεγαλοχωρίου εγκαλλώπισμα, ένας ρηξικέλευθος και μάλλον παραγνωρισμένος ιστορικός".  Γεννήθηκε το 1893 στο Μεγαλοχώρι ανατρέφεται πνευματικά και καθοδηγείται από έναν άλλον σπουδαίο Μεγαλοχωριανό, τον μητροπολίτη Ακαρνανίας και Αιτωλίας Παρθένιο Ακύλα. .  Ο Δημήτρης κάνει μια ιδιαίτερη μνεία στο κοινωνικό και ιστορικό υπόβαθρο της ιστορίας του Βλάχου και πως επηρέασαν την μετέπειτα πορεία του. Είναι φυσικό οτι ξεχωρίζει ο ρόλος του  Βλάχου στην καταγραφή του Μακεδονικού Ζητήματος εκείνης της περιόδου  (1878 - 1908). " Εκεί ο ιστορικός  Νικόλαος Βλάχος δίνει όλα τα εχέγγυα που τον κατατάσσουν στη χορεία των σημαντικών Ελλήνων επιστημών της ιστορίας".  Ένας άνθρωπος της προσφοράς ο Καθηγητής Νικόλαος Βλάχος , της τόσο ιδιαίτερης αναζήτησης της ιστορικής αλήθειας φεύγει ξαφνικά το 1956 ( χρονιά όπου όλα στη Σαντορίνη άλλαξαν...η χρονιά του μεγάλου σεισμού).  

Από την άλλη πλευρά, η Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου, Μεγαλοχωριανή θυατέρα, ιατρός λογοτέχνης μα πάνω απ όλα αρχόντισσα ανέλαβε να παρουσιάσει τον εντελώς άγνωστο στους περισσότερους Καθηγητή Ιατρικής, Πρύτανή και τόσες άλλες ιδιότητες Μαρίνο Σιγάλα. " Ο Σαντορινιός Μαρίνος Σιγάλας, η ενσάρκωση της ιστορίας της σύγχρονης ιατρικής παιδείας στη Θεσσαλονίκη". Ο Μαρίνος Σιγάλας γεννήθηκε το 1891 στο Μεγαλοχώρι. Τελείωσε το Γυμνάσιο Αθηνών ενώ εκλέγεται  καθηγητής Χειρουργικής στη νεοιδρυθείσα από την κατοχική κυβέρνηση Ιατρικής Σχολής στην Θεσσαλονίκη, Εντύπωση μου έκανε στην αναφορά για το Σιγάλα η φράση της  Μ.Α.Σ. "ο Μαρίνος Σιγάλας όχι μόνο παραμένει στο καθήκον αλλά προσπαθεί να καλύψει τα κενά στην εκπαίδευση" και όχι άδικα αφού ανέλαβε εκτός των άλλων και άλλες έδρες στον τομέα της Ιατρικής. Συμβάλλει ολοκληρωτικά στην ίδρυση του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ και στην μετονομασία του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σε Αριστοτέλειο ενώ επιμελείται τόσες άλλες περιπτώσεις για την οσο το δυνατόν βέλτιστη ανάδειξη της υγείας στην πόλη της Θεσσαλονίκης.  Ο Μαρίνος Σιγάλας πέθανε σε ηλικία 68 χρόνων από καρκίνο του πνεύμονα στις 17 Δεκεμβρίου 1960. Μέχρι την τελευταία στιγμή δίδασκε στους φοιτητές του (στην Ιατρική, στη Στρατιωτική Ιατρική και στην Οδοντιατρική). 

Το εξαιρετικό για δώρο βιβλίο αλλά και για το αρχείο συμπληρώνεται με το ποίημα του εξ Εμπορείου πολύγραφου λογοτεχνη -ποιητή και ιστορικού μελετητή Ιάκωβου Θήρα Καραμολέγκου με ένα "Θηρασιώτικο Τραγούδι". 

Το υλικό των δύο Μεγαλοχωριανών Καθηγητών μπορείτε να το δείτε και στη σελίδα του Δημήτρη Πράσσου santonews.gr ( εδώ για τον Μαρίνο Σιγάλα  και εδώ για τον Νικόλαο Βλάχοαλλά όπως και να το κάνουμε το βιβλίο είναι αλλιώς!! 

Έκθεση "Κυκλαδίτισσες" στο Μουσείο Κυκλαδικής τέχνης ( 2025)

 

3 Θηραϊκές στιγμές στην υπέροχη έκθεση "Κυκλαδιτισσες" στο Κυκλαδικής στην Αθήνα .

1) Η Κόρη της Θήρας, άγαλμα του 7ου αιώνα π.Χ., ήρθε στο φως, τον Νοέμβριο 2000, κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας στο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης της Θήρας, στη νοτιοανατολική Σελλάδα, από τον Θηραίο αρχαιολόγο Χαράλαμπο Σιγάλα. Η υπερφυσικού μεγέθους αρχαϊκή κόρη από λευκό ναξιώτικο μάρμαρο, ύψους 2,48μ. με τον σύμφυτο γόμφο ένθεσης στην βάση του, είναι σχεδόν ακέραιη. Το γλυπτό, από το οποίο λείπει μόνο η άκρη της μύτης και ο βραχίονας του λυγισμένου δεξιού χεριού, που ακουμπά στο στήθος, αποτελεί ένα από τα λιγοστά έργα της μεγάλης, σε λίθο, περίοπτης πρώιμης ελληνικής πλαστικής που διασώθηκαν μέχρι τις μέρες μας. ( www.yppo.gr)

2) Τοιχογραφική σύνθεση παριστάνει τρεις γυναικείες μορφές («Λατρεύτριες»), που φορώντας πλούσιες ενδυμασίες και πολύτιμα κοσμήματα κατευθύνονται προς το τέμενος. Η μεσαία «Λατρεύτρια» η οποία κάθεται πιθανώς μετά από τραυματισμό στο μεγάλο δάκτυλο του ποδιού της. Με το αριστερό χέρι στο μέτωπο πιθανώς δηλώνει τον πόνο, ενώ κρατώντας το τραυματισμένο πόδι με το δεξί δείχνει το αίτιο του πόνου. Η μακρά κόμη της δηλώνει ότι πρόκειται για ώριμη γυναίκα. Το εν μέρει ξυρισμένο κεφάλι της τρίτης «Λατρεύτριας» δηλώνει ότι πρόκειται για νεαρή μορφή σε διαδικασία μύησης. Καλύπτεται ολόκληρη με αραχνοΰφαντο διαφανή πέπλο και έχει το σώμα στραμμένο προς τις άλλες μορφές, ενώ ταυτόχρονα ατενίζει το ιερό, πιθανώς εκδηλώνοντας την αγωνία της για την έκβαση της τελετής. ( Www.lifo.gr)

3) Η Πάνω μεριά του κόσμου , Καδιω Κολυμβα εκδόσεις αρμός Η μυθιστορηματική βιογραφία ενός ανθρώπου κι ενός τόπου, βασισμένη στο ημερολόγιο μιας καπετάνισσας. Μια ζωή γεμάτη τρικυμίες και μπουνάτσες στη Σαντορίνη και στον Πειραιά, στο χτες και στο σήμερα. Μια ζωή απόλυτα δεμένη με τη θάλασσα, τη ναυτιλία και τη ναυτοσύνη. Από τα πανιά της σκούνας, μέχρι τα λίμπερτυ των αποζημιώσεων του πολέμου κι από τις βεγγέρες του νησιού μέχρι τα ταξίδια στην Ευρώπη.

Πόσο υπερηφάνεια!!

υ.γ.: είναι αυτονόητο οτι μόλις έρθει η έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαντορίνης πρέπει επιτέλους να ανοίξει επίσημα το αρχαιολογικό Μουσείο . Και φυσικά μαζί με την αρχαία κόρη του Χαραλαμπου Σιγάλα να μείνει και φυσικά μαζί με όλα τα ευρήματα να δούμε επιτέλους τον Μελη και τον Χάρικλη που βρέθηκαν στην Περίσσα. 

Έκρηξη του 1925

 

Καθηγητής Κτενάς φωτογραφικό αρχείο ΕΚΠΑ, έκρηξη 1925

Εφημερίδα Μακεδονία 14-8-25 Η Έκρηξις του Ηφαιστείου Θήρας

Παραπλέει ο Στόλος

Αθήναι 13- Χθες τη νύχτα ελήφθη εις το υπουργείο των Ναυτκών το κάτωθι τηλεγράφημα του Κυβερνήτου του « Ιέρακος»  κ. Λούη:

«Μεταβάς αυτοπροσώπως εις Θήραν συνήντησα τας αρχάς και ήλθον  εις επαφήν μετά πολλών εντοπίων. Εκ των ομιλιών εξήκρινωσα ότι οι κάτοικοι ευρίσκονται εν νευρικότητι πάντως μη διατειθέμενοι να εγκαταλείψουν την πόλη . Ένα όμως επαναληφθούν οι σεισμικές δονήσεις θα θελήσουν αθρόοι να εγκαταλείψουν τα χωριά των. Προς αντιμετώπιση τοιούτων κινδύνων θα απαιτηθούν πλοία προς μεταφορά του πληθυσμού και μεταφορικά μέσα προς επιβίβαση εις τα πλοία.

Το ηφαίστειο εξακολουθεί να εκρήγνυται. Μία νησίς εφάνη πλησίον της Καυμένης και διαρκώς αυξάνουν οι εκτάσεις. Η «Δάφνη» παραμένει εις τον σημαντήρα προς εξοικονόμηση γαιανθράκων διότι διαθέτει μόνο 11 τόνους και προς εγκαρδίωση των κατοίκων. Ο Ιέραξ λόγω ελλείψεως αγκυροβολίου πλησίον των λιμένων των χωριών διαδρομεί προς αυτών. Κατά τη νύχτα θα αγκυροβολήσουμε νηούμενοι εις επαφή μετά της «Δάφνης». Ανάγκη Επείγουσας Αποστολής γεωλόγου.

Επίσης ελήφθη το εξής ραδιοτηλεγράφημα παρά του ίδιου κυβερνήτου «Ο γεωλόγος Πλιάτσικας και ο μεταλειολόγος Ακύλας απεφάνθησαν ότι η παρούσα ηφαιστειακή ενέργεια είναι ήπια και ακίνδυνος».

Ιωσήφ Δεκιγάλλας: ο τόσο διαφορετικός άνθρωπος

Ένα από τα βασικά στοιχεία του καλλιστορώντας είναι η ενθύμηση και γνωριμία με συγκεκριμένες μορφές της ιστορίας του νησιού.

Για άλλη μια φορά θα αναφερθούμε στον μέγα ιατροφιλόσοφο και ξεχωριστό ερευνητή της Σαντορίνης, τον Ιωσήφ Δεκιγάλλα.

«Συνοπτικά μπορούμε να τον αναπλάσουμε στο νου μας και να πούμε ότι συγκέντρωνε στον εαυτό του τις εξής ιδιότητες, χαρίσματα και αρετές: ψυχολόγου, θεολόγου , ηθικολόγου, φιλοσόφου, συγγραφέα κοινωνικού εργάτη, γλωσσομαθούς, φιλάνθρωπου, πιστού Καθολικού, λαμπρού οικογενειάρχη μακρόθυμου γενναιόδωρου ανιδιοτελούς και αφιλοχρήματου», γράφει ο Νικήτας Αλιπράντης στη βιογραφία του. [i]

Αλίευσα το παρακάτω για τη σημερινή αναφορά στην προσωπικότητα του[ii] :

« Εν Θήρα, την 30 Ιουνίου 1866. Από της ά. του λήγοντος υπάρχει μεγίστη επίτασις της ηφαιστείου ενεργείας, ως παρετήρησε και ο επισκεφθείς την νήσόν μας Κ. Μπουγιούκας, ο και μέλος της επιστημονικής επιτροπής. Την 3 του μηνός τούτου εσβέσθη εντελώς η κορυφή της Αφροέσσης πλην ηκολούθει αναδίδουσα ολίγον και αραιόν υπέρυθρον ατμόν μέχρι της 8, ότε έπαυσεν και ούτος, καθώς και ο αναβρασμός των παρά το βόρειον αυτής παράλιον υδάτων, έπαυσαν ωσαύτως και αι επί των κρημνωδών ακτών αυτής φλόγες· ουδέ φαίνεται αυξάνουσα κατά μήκος ή πλάτος, μόνον δε καθ’ ύψος αλλ’ ανεπαισθήτως. Την πρωΐαν της 5 επήλθεν ελαφρά βροχή δυτικού ανέμου επικρατούντος· συγχρόνως δε πυκνός και μέλας ατμός εξερχόμενος εν αφθονία παρίστα τον ορίζοντα ως υπό χειμερίων νεφών κεκαλυμμένον. Παρατερήθη [sic] δε ότι η μικρά αύτη βροχή δεν επηρέασεν, ως προλαβόντως, το παράπαν τα τε φυτά και τα δένδρα της νήσου ημών. Την 11 εφάνη κυανούς ατμός εκ της αυτής και άλλοτε οπής του Γεωργίου Α΄. την δε 21 εφάνη ο ατμός ούτος εκ δύω συγχρόνως οπών, εξ ων όμως αναδύονται συνεχώς κυαναί φλόγες. Την 14 βολίσας ο υιός μου παρά το επεκτεινόμενον μεσημβρινόν ακρωτήριον του Γεωργίου Α΄. εύρε 3 τ. 1/2 οργυιών το βάθος της θαλάσσης, και 35ο-50ο ‘Ρ θερμοκρασίαν. Μεταξύ δε της κορυφής της Αφροέσσης και της υψηλής κορυφής του Διαπορίου της Παλαιάς Καμμένης εύρε 40 οργυιών το βάθος, ώστε από της 23 λήξαντος μέχρι τούδε είχεν φθάσει. Το νησίδιον το επικληθέν Μεμβριάρεια επεκταθέν προς το βορειοανατολικόν μέρος ηνώθη μετά των της απέναντι γραμμής, α συγχωνευθέντα όλα ομού απετέλεσαν μίαν μόνην νήσον ενώ πάλιν τα καλούμενα Γρινία, Αισανία και το έτερον το μικρόν απετέλεσαν μίαν άλλην νήσον, αλλά και ταύτα πιθανώ τω λόγω εντός ολίγου θέλουν σχηματίσει μίαν και μόνην νήσον. Το βόρειον ακρωτήριον της Νέας Καμμένης εταπεινώθη επί 3 περίπου πόδας. Υ. Γ. Την εξής περί σεισμών σύντομον πραγματείαν μου, την και το παρελθόν έτος εν τινι συνεδριάσει του εν Κωνσταντινουπόλει ελληνικού φιλολογικού συλλόγου αναγνωσθείσαν, αποστέλλω σοι ως συμπλήρωμα της περί ηφαιστείων προλαβούσης πραγματείας μου.[iii]

---

[i] Νικ. Αλιπράντης, Ιωσήφ δεκιγάλλας ο ανθρωπιστής ιατρός και φιλόσοφος, Εκδόσεις θηραικά  Αθήνα 2004

[ii] https://digital.lib.auth.gr/record/99912

[iii] Η Αλήθεια, 2, 01/08/1866

 

Οι Σαντορινιοί του Πειραιά και τα «σαντορινέικα» του Αγ.Νείλου Β μέρος…

Τις μεταπολεμικές δεκαετίες, οι Σαντορινιοί εφοπλιστές έχουν κυρίαρχο ρόλο στο μεγάλο λιμάνι και στη Πειραϊκή κοινωνία. Ο Λουκάς Νομικός αναλαμβάνει την προεδρία της Ένωσης Εφοπλιστών 1946 -1950 και εκλέγεται Δημοτικός Σύμβουλος στο Δήμο Πειραιά. Η θρυλική «Θηραϊκή Ατμοπλοΐα» των Πέτρου  & Μάρκου Νομικού φέρνει νέα εποχή στην ακτοπλοΐα του Αιγαίου. Την ίδια χρονιά ο Αντώνης Λιγνός ιδρύει στο Πειραιά την εφημερίδα «Θηραϊκά Νέα» με έδρα γραφείων την Ακτή Ποσειδώνος 26.  

Η έλευση κατοίκων από τη Σαντορίνη στο Πειραιά, η οποία είχε μειωθεί αισθητά την δεκαετία του ’40 λόγω του πολέμου, αρχίζει πάλι να αυξάνεται και κορυφώνεται με τον καταστροφικό σεισμό της 9^ης Ιουλίου 1956. Ο ένας τραβούσε κοντά του τον άλλον, η μια οικογένεια έφερνε κοντά της την άλλη. Στις 11/11/1956 γίνεται και η θεμελίωση του σημερινού ναού του αγ.Νείλου από τον τότε Μητροπολίτη Θήρας Γεώργιο Πάτση.

Το 1961 με πρωτοβουλία του τότε προέδρου Νικολάου Ψύχα, ο «Σύνδεσμος Απανταχού Θηραίων ‘Αγ.Γεώργιος’» που είχε ιδρυθεί στο Πειραιά το 1919, μετονομάζεται σε «Σύνδεσμο Απανταχού Οιατών ‘Αγ.Γεώργιος’». Η σημαία του συλλόγου φυλάσσονταν όλο το χρόνο στον αγ.Σπυρίδωνα του Πειραιά, προς τιμή του Λουκά Νομικού που υπήρξε μέγας ευεργέτης του ναού. Την παραμονή της γιορτής του αγ.Γεωργίου, το ΔΣ μαζί με πολλούς Σαντορινιούς του Πειραιά, μετέφεραν τη σημαία του συλλόγου στην Οία, για την εορτή. Οι ντόπιοι τους υποδέχονταν με βιολιά στην Αρμένη για να τους καλωσορίσουν.  Όταν επέστρεφαν στον Πειραιά γινόταν πανηγυρική θεία λειτουργία στον ναό του αγ.Νικολάου (σ.σ. στο ναό υπάρχει μεγαλοπρεπής εικόνα του αγ.Γεωργίου) και εν συνεχεία ακολουθούσε πατροπαράδοτο σαντορινιό γλέντι όπου μαζευόταν όλος ο Πειραιάς για να γιορτάσει μαζί τους. (σ.σ. Στις μέρες αυτό δεν συμβαίνει πλέον.).

Οι Σαντορινιοί, παρότι μακριά από το νησί, ένιωθαν σαν να βρίσκονται στη Σαντορίνη συντροφιασμένοι ο ένας κοντά στον άλλον. Μαζί με τις αποσκευές  τους μετέφεραν στο Πειραιά τα έθιμα και τις παραδόσεις του νησιού γαλουχώντας τις νέες γενιές. Ρίζωσαν στο πρώτο λιμάνι της χώρας και στέριωσαν. Αυτό όμως είχε αποτέλεσμα αρκετοί να απολέσουν τις περιουσίες τους στο νησί λόγω της πολύχρονης απουσίας τους. Είτε επειδή πέρασαν σε άλλα χέρια  (χρησικτησία/καταπάτηση), είτε γιατί πουλήθηκαν από τους ίδιους για οικονομικούς λόγους, ιδίως μετά το σεισμό του ’56.  Και αυτό είναι ένα παράπονο, μια θλίψη που εκφράζουν πολλοί από τις νεότερες γενιές των Σαντορινιών του Πειραιά.

 

Και φτάνουμε στο σήμερα.  Τα πάλαι ποτέ «σαντορινέικα» του αγ.Νείλου δεν υπάρχουν πλέον. Μόνο σαν ανάμνηση. Οι Σαντορινιοί του Πειραιά αποτελούν πια μια πολυπληθής «παροικία» και έχουν εξαπλωθεί οικιστικά σε όλη την Πειραϊκή Χερσόνησο. Στις μέρες μας η Πειραϊκή Χερσόνησος είναι η «Α’ Δημοτική Κοινότητα» του Δήμου Πειραιά περιλαμβάνοντας τις συνοικίες Χατζηκυριάκειο, Καλλίπολη, Πειραϊκή, Φρεαττύδα και Βρυώνη.

Φυσικά συναντούμε Σαντορινιούς και στις άλλες Δημοτικές Κοινότητες του Δήμου όπως στα Ταμπούρια (Ε’ Δημ.Κοιν.), στα Καμίνια (Δ’ Δημ.Κοιν.), στο Νέο Φάληρο (Γ’ Δημ.Κοιν.), στο κέντρο της πόλης (Β’Δημ.Κοιν.).  Όμως σε πολύ μικρό αριθμό.

Ο συντριπτικά μεγάλος όγκος των Σαντορινιών του Πειραιά εξακολουθεί να καταγράφεται στην Α’ Κοινότητα.  Διάσπαρτοι, από τη Σχολή Δοκίμων, τη Ζωοδόχο Πηγή και το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο μέχρι κάτω χαμηλά στην Πηγάδα, στον αγ.Βασίλειο και τα δυο νοσοκομεία Τζάνειο και Μεταξά. Και από τον αγ.Νικόλαο στο Τελωνείο στα παλιά Καρβουνιάρικα μέχρι τον αγ.Νείλο, την αγ.Παρασκευή, τη Παναγία «Ρόδον Αμάραντο» και το μνημείο του ναυτικού στα πολυτραγουδισμένα βράχια.

Ευάγγελος και Μαρία Καρρα. η οικογένεια είχε ένα από τα μεγαλύτερα καραβομαγκούδικα στο Χατζηκυριάκειο. Τη φώτο μας την παραχώρησε ο εγγονός τους Ευάγγελος Καρράς του Λουκά. 

Στο Δημοτολόγιο και τους εκλογικούς καταλόγους του Δήμου Πειραιά στις μέρες μας υπάρχει πληθώρα επιθέτων με σαντορινέικη ρίζα: Αλιφραγκής (και ως Αληφραγκής, Αλαφραγκής, Αλεφραγκής), Αλαφούζος, Βαζαίος, Βάλβης, Βαλσαμάκης, Βενιέρης, Βλάχος, Δανέζης, Δαρζέντας, Δρακωτός (και Δρακουτός), Δρόσος, Ζαράνης, Καραβίας, Καραμολέγκος, Καρράς, Κατσίπης, Καφούρος, Καφιέρης, Κουτσοφιός, Κωβαίος, Μανωλέσσος, Μαρκοζάνες, Μαυρομμάτης, Μπαλόπιτας, Μπεκρής, Νομικός, Ξαγοράρης, Παγώνης, Παράβαλος, Πιτσικάλης, Πλατής, Ποταμιάνος, Πράσινος, Πρέκας, Ρενιέρης, Ρούσσος, Σαλίβερος, Σαρρής, Σιγάλας, Σορώτος, Συρίγος, Φουστέρης, Φύτρος, Χάλαρης.

Αλλά και μικρά ονόματα όπως Αβέρκιος, Φρατζέσκος, Τζανής, Γουλιέλμος, Μαρουλία, Βαμβακία, Επιφάνης, Αρτέμης/Αρτεμία, Σώζος, Μαργιέτα/Μαριέττα, Αννεζίνα, Μαρκετούσα, Βιδιάνος που στο άκουσμα από τους λοιπούς Πειραιώτες, η αντίδραση είναι πάντα ίδια: «από τη Σαντορίνη είσαι;»  

Οι περισσότεροι φέρουν καταγωγή από Οία, Ημεροβίγλι και Βουρβούλο. Και ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά από Εμπορείο, Φηρά, Μεσσαριά και λοιπά

Τσαγκαράδικο του Πέτρου Αβ. Σιγάλα από το 1945 στο Χατζηκυριάκειο , κοντά στην Παναγία  Ρόδον Αμάραντον 

 
. 

Πολιτογραφημένοι πλέον Πειραιώτες δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς, όμως υπερήφανοι για τη Σαντορινιά καταγωγή τους. Είναι τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονα των παλιών Σαντορινιών που μετοίκησαν στο μεγάλο λιμάνι και έφτιαξαν μια «δεύτερη Σαντορίνη». Ενεργά μέλη στη Πειραϊκή κοινωνία, συμμετέχουν στα κοινά και δραστηριοποιούνται σε πολλούς τομείς. Με την πολύχρονη παρουσία τους τα έθιμα και οι παραδόσεις του νησιού έχουν ενσωματωθεί στην Πειραϊκή κοινωνία. Στα καταστήματα βρίσκεις βισάντο, γλυκό κουφέτο σε βαζάκια, κάπαρη και φάβα από τη Σαντορίνη. Οι φούρνοι της Καλλίπολης και του Χατζηκυριάκειου, το Πάσχα φουρνίζουν μελιτίνια που γίνονται ανάρπαστα και καταφτάνουν από όλες τις γωνιές του ευρύτερου Πειραιά για να αγοράσουν.  Ο ναός της Παναγιάς της «Μαρουλιανής» στην Καλλίπολη, παρότι εορτολογικά ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο, στην εορτή (15 Φεβρουαρίου) συναθροίζει μεγάλο αριθμό κατοίκων.  Φυσικά στα αρχεία όλων των ενοριών της περιοχής συναντάμε λίστα ονομάτων, παλιών και νέων με σαντορινιά καταγωγή, ως δωρητές, επίτροποι, κατηχητές, μέλη εκκλησιαστικών συμβουλίων αλλά και ιερείς όπως ο π.Αντώνιος Βάλβης που διακονεί ενεργά μέχρι σήμερα το μικρό παρεκκλήσι των αγ.Αναργύρων στην Καλλίπολη.

Οι Σαντορινιοί του Πειραιά συνυπάρχουν αρμονικά με όλες τις υπόλοιπες παροικίες της πόλης, όλοι μαζί με συλλογική Πειραϊκή συνείδηση και με έντονο το στοιχείο της γειτονιάς όσο παράδοξο και αν ακούγεται για μια μεγάλη πόλη. Φυσικά σε αυτό παίζει ρόλο η «νησιωτική ομοιογένεια» της περιοχής καθώς η Α’ Κοινότητα χαρακτηρίζεται από την πληθώρα νησιωτών κατοίκων. ‘Όπως και οι ίδιοι λένε: «ξέρεις ποιον θα συναντήσεις και που σαν ένα μεγάλο χωριό».

Ο Δήμος Πειραιά και ο Δήμος Λαυρίου φέρουν τις δυο μεγαλύτερες πολυάριθμες «παροικίες» Σαντορινιών σε όλο το νομό Αττικής. Το 2010 έγινε αδελφοποίηση της τότε Κοινότητας Οίας-Θηρασίας με το Δήμο Λαυρεωτικής (λόγω του αριθμού Θηρασιώτων που κατοικούν στο Λαύριο). Παρότι κανείς θα περίμενε μια ανάλογη αδελφοποίηση του Δήμου Θήρας και με το Δήμο Πειραιά, μέχρι σήμερα δεν έχει συμβεί κάτι αντίστοιχο.

Στην ευρύτερη περιφερειακή ενότητα Πειραιά, εκτός Δήμου Πειραιά, συναντάμε «παροικία» Σαντορινιών και στη περιοχή Αμφιάλη (Παναγία Βλαχερνών & Αγ.Αντώνιος) του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας. Εκεί εδρεύει ο Σύλλογος Ακρωτηριανών Θήρας ο οποίος ιδρύθηκε το 1987. Όμως οι Σαντορινιοί του Κερατσινίου αποτελούν αφορμή για μελλοντικό ξεχωριστό αφιέρωμα.

H ιστορία των Σαντορινιών του Πειραιά, είναι μια ιστορία γεμάτη μνήμες. Είναι η πιο σημαντική κοινότητα στις μέρες μας Θηραίων.  Ευχής έργο θα είναι να παρακινήσουμε τα νεότερα παιδιά να ανακαλύψουν την ιστορία των παππούδων και των γιαγιάδων και  να την μεταφέρουν στις επόμενες γενιές.

Παλαιότερες αναρτήσεις:

«Στην Οία του Πειραιά»: http://kallistorwntas.blogspot.com/2011/06/blog-post_28.html

«Η Παναγία Μαρουλιανή στην Καλλίπολη του Πειραιά»: http://kallistorwntas.blogspot.com/2016/02/blog-post_15.html