Στην ιστοσελίδα του Κέντρυ ΕλληνοΡωσικών Ιστορικών Ερευνών (http://www.kerie.org/readarticle.php?article_id=೨೧) αλιεύσα το παρακακάτω άρθρο απόσπασμα του οποίου μπορείτε να διαβάσετε ακολούθως.... Σιγά μην έλειπε η Σαντορίνη από τη Βόρεια Καύκασο.... η εν γένει παρακολούθηση στοιχείων για Σαντορινιούς ανα τον κόσμο συνεχίζεται....
Η Σταυρούπολη ως πρωτεύουσα πόλη του ποντιακού ελληνισμού στο Βόρειο Καύκασο ( απόσπασμα άρθρου)
Η εγκατάσταση των Ελλήνων στη Ρωσία ανάγεται στην αρχαιότητα . Οι ελληνικές αποικίες της Μιλήτου και της Τέω , πόλεων της Ιωνικής ομοσπονδίας , στην Κριμαία και στην ανατολική Μαύρη θάλασσα ιδρύθηκαν πολύ πριν οι περιοχές αυτές περιέλθουν στη σφαίρα επιρροής των Ρώσων 1 .
Μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ - Καιναρτζή (1774 ) και τους νικηφόρους πολέμους των Ρώσων
(1769-1774 και 1787-1792 ) κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας , παρατηρήθηκε μετοίκηση Ελλήνων
προς τις ρωσικές περιοχές 2 . Ιδιαίτερα , ο ποντιακός ελληνισμός της νότιας Ρωσίας , της νότιας Ουκρανίας
και της Υπερκαυκασίας , αποτελεί σημαντικό ιστορικό και πολιτισμικό κεφάλαιο , που η μοίρα του επιφύλαξε να ζήσει έξω από τα όρια του ελληνικού κράτους . Κύριος τόπος προέλευσης του πληθυσμού
αυτού υπήρξε ο Μικρασιατικός Πόντος . Ο λόγος του ξεριζωμού αναμφισβήτητα υπήρξε η οθωμανική
κατάκτηση του Πόντου. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 και τους τρεις ρωσοτουρκικούς πολέμους που ακολούθησαν , παρατηρήθηκε μετοίκηση προς τις ρωσικές περιοχές .Ο φόβος των τουρκικών αντεκδικήσεων λειτούργησε ως επιπλέον κίνητρο 3 .Οι πρώτοι μεταλλωρύχοι της νότιας Ρωσίας και της Υπερκαυκασίας είναι Έλληνες που μετανάστευσαν από την Αργυρούπολη του Πόντου μετά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους του 1828 φοβούμενοι τις σφαγές των Τούρκων 4 .Στη διάρκεια του Κριμαικού πολέμου (1856-1866) μετακινήθηκαν περίπου 60.000 Πόντιοι στις περιφέρειες του Κουμπάν και της Σταυρούπολης 5 . Παράλληλα εγκαταστάθηκαν στις ρωσικές ακτές , αλλά και στην ενδοχώρα , πολλοί Έλληνες , κυρίως έμποροι και διανοούμενοι , από τα νησιά του Αιγαίου , τη Μακεδονία και τα νησιά του Ιονίου , οι οποίοι κατέλαβαν σημαντικές θέσεις και αξιώματα στο ρωσικό κρατικό μηχανισμό . Πολλοί από αυτούς ευνόησαν τη μετανάστευση των ελληνικών πληθυσμών από τα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας προς τη Ρωσία 6 .
Οι περιπέτειες
Το περιοδικό ‘ Εύξεινος Πόντος ’ που εκδιδόταν στην Τραπεζούντα υπολόγιζε το 1880 , ότι 100.000 Έλληνες από τον Πόντο είχαν ήδη μετοικήσει στην Κριμαία και το βόρειο Καύκασο 7 . Η τελευταία μαζική και δραματικότερη έξοδος έγινε την περίοδο 1914-1924 που σημαδεύτηκε από τη θανάσιμη σύγκρουση του ελληνισμού , αρχικά με το οθωμανικό και μετέπειτα με το νεοτουρκικό κράτος . Περισσότερα από 130.000 άτομα ζήτησαν καταφύγιο στις ρωσικές περιοχές .
Η περίοδος μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία συνετέλεσε καθοριστικά στη μετεξέλιξη της ελληνικής ταυτότητας του πληθυσμού αυτού , που γνώρισε αρχικά τον εμφύλιο ανάμεσα στις δυνάμεις των μπολσεβίκων και των τσαρικών και μετέπειτα βίωσε τραυματικά την περίοδο του σταλινισμού με τις διώξεις και τις εκτοπίσεις , ιδιαίτερα από το 1936 και μετά . Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι :
Ανάθεμά σε Ρούσια , τον νόμον ντο εξέγκες ,
σο Κριμ και σ’ όλον το Καυκάζ , Ρωμαίον ξάι κι εφέκες 8 .
Η πλειοψηφία των Ελλήνων Ποντίων θεωρεί τις σταλινικές διώξεις ως συνέχεια της γενοκτονίας που υπέστησαν στον μαρτυρικό Πόντο από το νεοτουρκικό εθνικιστικό κράτος 9 . Την περίοδο αυτή έκλεισαν τα ελληνικά σχολεία , οι εκκλησίες , τα θέατρα , τα τυπογραφεία , ενώ σταμάτησε να εκδίδεται κάθε τι ελληνικό . Στις αρχές του 20ου αι . στην περιφέρεια Σταυρούπολης ιδρύθηκαν 4 ελληνικά χωριά : Η Σπάρτα στα τέλη του 1924 και το Γκρετσέσκογιε , η Ντουμπόβαγια Μπάλκα και το Χασάουτ στα 1926 . Στο πρώτο ελληνικό σχολείο στη Σπάρτα , διευθυντής διετέλεσε ο Σάββας Ιωαννίδης 10 .
Σήμερα στο βόρειο Καύκασο , αλλά και μέσα στα όρια της ρωσικής ομοσπονδίας ζουν 91.000 Έλληνες , σύμφωνα με την απογραφή του 2005 . Αυτός είναι ο επίσημος αριθμός που δίνουν οι αρχές . Ο πραγματικός αριθμός όμως υπερβαίνει κατά πολύ τον επίσημο , δεδομένου ότι υπάρχουν πολλοί μεικτοί γάμοι και έχουν πολιτογραφηθεί πολλοί Έλληνες με ρωσικά επώνυμα . Δεν υπάρχει πόλη που να μη συναντήσει κανείς Έλληνες . Παντού έχουν δημιουργηθεί ελληνικοί σύλλογοι . Στη Σταυρούπολη ιδρύθηκε η
‘Αναγέννηση ’ το 1991 με πρόεδρο τον Νικολάι Ιβάνοβιτς Ματσουκάτοβ , καθηγητή φυσικής κουλτούρας στο Τεχνικό Ινστιτούτο . Στην παραλιακή πόλη Γκελεντζίκ , στη Μαύρη θάλασσα , έγινε από 29 ως 31 Μάρτη 1991 το Α’ Συνέδριο των Ελλήνων της ΕΣΣΔ . Ο Ιακώβ Πολυχρόνοβιτς Ματσουκάτοβ από τη Σταυρούπολη , μηχανικός δημόσιων έργων , ανακηρύχθηκε γραμματέας του κυβερνητικού συμβουλίου , ενώ πρόεδρος ήταν ο Γαβριήλ Ποπόβ , από τον ελληνισμό της Ουκρανίας 11 . Ο αείμνηστος Νικολάι Κονσταντίνοβιτς Ματσουκάτοβ , επιφανής καθηγητής στο Αγροτικό Πανεπιστήμιο ίδρυσε το 1992 το Ελληνικό Σχολείο Σταυρούπολης στο νεοκλασικό κτίριο των Ναιτάκη στη λεωφόρο Κάρλ Μάρξ . Ήταν ο πρώτος διευθυντής του και αφιέρωσε όλη τη ζωή του για τη διατήρηση και αναβάθμισή του . Στο σχολείο αυτό που πριν στεγαζόταν στην οδό Γκολένεβα στο χώρο του σημερινού ναού Καζάνσκαγια δίδαξαν οι γνωστοί αδελφοί Ούρσοβ , πολιτικοί πρόσφυγες από την Ελλάδα 12 . Σήμερα το σχολείο αυτό φέρει τιμητικά το όνομά του και αποτελεί το κέντρο της ελληνικής παιδείας σε όλη τη νότια Ρωσία . Οι Ματσουκάτοβ , από τη Σπάρτα , έχουν προσφέρει σημαντικό έργο στην αναγέννηση και διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας , ενώ η Σταυρούπολη αναδεικνύεται όλο και περισσότερο σε σημαντικό πολιτικό κέντρο και πρωτεύουσα πόλη του ποντιακού ελληνισμού στο βόρειο Καύκασο .
Η ελληνική διασπορά στη Σταυρούπολη
[…..]
Η Δυναστεία των Αλαφούζοβ . Το 1827 στην περιοχή Σταυρούπολης έφτασε μια οικογένεια Ελλήνων εμπόρων από τη Σαντορίνη . Τα μέλη της γρήγορα πήραν τη ρωσική υπηκοότητα . Το 1847 ο γιος της οικογένειας Ιβάν Αντόνοβιτς εκλέχτηκε βουλευτής στη Δημοτική Δούμα , ενώ το 1856 ανακηρύχθηκε κτήτορας του ναού , αφιερωμένου στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας ‘Καζάνσκαγια 15 . Το 1868 άρχισε η ανέγερση εργοστασίου ζυθοποιίας στην οδό Σεμινάρσκαγια - σήμερα Λομονόσοβα - αλλά και αλευρόμυλου . Ο Ιβάν Αντόνοβιτς ανέλαβε αμέσως την εργολαβία εφοδιασμού του στρατού σε ψωμί και βότκα . Ο ετήσιος τζίρος του έφτανε το αστρονομικό ποσό για την εποχή των 600.000 ασημένιων ρουβλίων . Την ποιότητα των παραγόμενων προιόντων των επιχειρήσεων Αλαφούζοβ πιστοποιούσαν χρυσά και ασημένια μετάλλια σε εκθέσεις στην Πετρούπολη και στο Παρίσι . Η βότκα Αλαφούζοβ ήταν γνωστή στην εντόπια και διεθνή αγορά . Το 1889 ο Βασίλι Μάρκοβιτς ανοίγει το πρώτο εργοστάσιο μπύρας κοντά στην περιοχή του τσίρκου της πόλης , όπου η μπύρα έβραζε στον ατμό και με την εφαρμογή όλων των σύγχρονων τεχνικών . Παρήγαγε τα εξής είδη μπύρας : Εξαγωγής , Πιλζένσκαγια , Βένσκαγια , Μαρτιάτικη και Μαύρη 16 . Παράλληλα με τα προιόντα ζυθοποιίας εδώ παρήγαγαν χυμούς φρούτων και μεταλλικό νερό . Ετικέτες από τη συσκευασία της μπύρας βρίσκονται σήμερα στο μουσείο της Σταυρούπολης . Αργότερα ίδρυσαν εργοστάσιο τούβλων που ανήκε στον Αντόν Βασίλιεβιτς , μέλος της επιτροπής λογιστικού της κρατικής τράπεζας . Ο Ιβάν Αντόνοβιτς είχε 5 γιους , τον Ιβάν , τον Νικολάι , τον Αντόν , τον Γκεόργκι και τον Λεονίντ και 2 κόρες , την Ευδοκία και τη Μαρία από τον πρώτο γάμο του , αλλά και άλλα παιδιά από το δεύτερο 17 . Ο μικρός γιος του Ιβάν Αντόνοβιτς , Νικολάι , φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μόσχας , ενώ αργότερα παρουσίασε στη Σταυρούπολη την προσωπική του συλλογή που ήταν μοναδική 18 .Ο άλλος γιος , Ιβάν Ιβάνοβιτς Αλαφούζοβ (1837-1891) , πήρε την εκπαίδευσή του στην Οδησσό , στο Λύκειο Ρυσελέβσκυ , το οποίο δεν τελείωσε γιατί έφυγε για τη Γερμανία . Ήταν ένας από τους πλουσιώτερους εμπόρους στη Ρωσία . Μεγάλη ακίνητη περιουσία είχε στο Καζάν και στην Πετρούπολη . Δραστηριοποιήθηκε στο εμπόριο του λιναριού , τη μηχανουφαντουργία και τη βυρσοδεψία . Το 1867 οι επιχειρήσεις του στο Καζάν , στο Ουράλ , στη Σιβηρία και στην περιοχή του Βόλγα ήταν ανάμεσα στις πιο εύρρωστες οικονομικά σε όλη τη Ρωσία . Εξαγωγές δερμάτων , λινών , χοντρόπανων κλπ . και με εκθέσεις των προιόντων του στην Ευρώπη και την Αμερική 19 . Συνολικά οι επιχειρήσεις Αλαφούζοβ βραβεύτηκαν με 27 χρυσά και ασημένια μετάλλια στις διεθνείς εκθέσεις . Στην Αγία Πετρούπολη ο Ιβάν Ιβάνοβιτς άφησε στην διαθήκη του ποσό 400.000 ρουβλίων για την ανέγερση Επιδημιολογικού Νοσοκομείου 250 κλινών 20 . Η βιβλιοθήκη γενικής μόρφωσης ήταν το ‘σπίτι των εργαζόμενων’ στις επιχειρήσεις των Αλαφούζοβ στο Καζάν . Στις αρχές του 20ου αι . η βιβλιοθήκη διέθετε περίπου 35.000 τόμους βιβλίων και 50 εφημερίδες και περιοδικά στη ρωσική και την τατάρικη γλώσσα 21 . Από τους νεότερους προγόνους είναι και ο Βλαντίμιρ Αντόνοβιτς Αλαφούζοβ (1901-1966) . Πήρε μέρος στο μεγάλο πατριωτικό πόλεμο . Τελείωσε τη Ναυτική Ακαδημία του Λένινγκραντ το 1932 . Το 1938 γίνεται υπαρχηγός του Ναυτικού Επιτελείου , ενώ στο ρωσο-φινλανδικό πόλεμο ήταν διοικητής του στόλου της Βαλτικής . Από τον Ιούλιο του 1942 ως το Μάρτιο του 1943 ήταν διοικητής του στόλου στον Ειρηνικό .Τιμήθηκε με 2 παράσημα Λένιν , 3 παράσημα της σημαίας , παράσημο Ουσακόβ 1ου βαθμού , πατριωτικού πολέμου 1ου βαθμού και κόκκινου αστέρα 22 .
Σήμερα , στη Σταυρούπολη , πόλη από την οποία ξεκίνησαν τη λαμπρή και μακρόχρονη επιχειρηματική τους πορεία οι Αλαφούζοβ , όλοι γνωρίζουν τη μεγάλη προσφορά τους στην οικοδόμηση της Ρωσίας . Αν επισκεφθεί Έλληνας σήμερα το Μουσείο Καλών Τεχνών της πόλης , στην οδό Ντζερζίνσκυ , νεοκλασικό κτίριο στο οποίο διέμενε η οικογένεια Αλαφούζοβ στις αρχές του 19ου αι . , θα γίνει δέκτης ευγνωμοσύνης από το προσωπικό του μουσείου για τη μεγάλη προσφορά των Ελλήνων ευγενών στον πολιτισμό .
Θώδης Κώστας , Σταυρούπολη , Ρωσία
Βιβλιογραφία
1. Θώδη Ν. Κωνσταντίνου , άρθρο ‘Ιωνία’ , http://www.ktdrus.gr/index.files/akropolis1.html
2. Βακαλόπουλου Α. Ε - Νέα ελληνική ιστορία 1204-1985 , Βάνιας , Θες/νίκη 2003 , σ.128 , 134
3. Харацаева Д .А ‘Мариуполь и его окрестности’ - издательство : Мариупольский Александровской Гимназии , Мариуполь 1892 г. , стр.40
4. Σαμουηλίδη Χρ. ‘Η Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού’ - έκδοση Αλκυών 1985 , σ.91
5. Κωφίδη Σπ . ‘Οι μεταναστεύσεις των ελληνοποντίων εις Ρωσσίαν κατά τον 19ον αιώνα’ περιοδικό ‘Ποντιακή Εστία’ τεύχος 34 , Ιούλιος - Αύγουστος 1980 , σ. 268
6. Очерки Истории Ставропольского край , том 1 , Ставропольское книжное издательство 1984 г .
7. Περιοδικό ‘Εύξεινος Πόντος’ άρθρο : ‘Αι μεταναστεύσεις’ Τραπεζούντα , τεύχ . 4 , 21.06.1880 , σ.51
8. Αγτζίδη Βλ . ‘ Η κατάρευση της Σοβιετικής Ενώσεως - Συνέπειες για τον Ελληνισμό’ έκδοση Ελλοπία , Αθήνα 1992 , σ.161
9. Αγτζίδη Βλ . ‘Παραευξείνιος διασπορά - Οι ελληνικές εγκαταστάσεις στις ΒΑ περιοχές του Εύξεινου Πόντου’ , έκδοση Αφων Κυριακίδη , Θεσσαλονίκη 1997 , σ.492
10. Ματσουκατίδη Νικ. ‘Προσωπική μαρτυρία 28-08-1991’ , Φάκελος : Σταυρούπολη
11. Αγτζίδη Βλ . , βλ . ό . π . σ.69
12. Ливинская С . М - Бурсаниди О . Г ‘ Нашему обществу - 10 лет ’ г . Ставрополь 2001 г . , стр.19
13. Громова Ел . ‘ 170 – летие Губернатора Никифораки ’ газета ‘Ставропольская правда’ от 18 Января 2008 г .
14. Боглачева С . В – Савенко С . Н ‘ Казенная ресторация ’ Издательства ‘Снег’ Кисловодск 2006 г . отрывок на сайте : http://kmvline.ru/arch_kislovodsk/30.php и газета ‘Кисловодская газета’ архив статей часть 1 , 1852 г .
15. Коваленко Там . статя ‘Алафузовскии сад’ газета ‘Ставропольская правда’ , 24-12-1999 , стр.9
16. Маликов И . – Егоров П . ‘Мифы , Вопросы и другие заметки о пивзаводах’ г . Ставрополь
17. Акопьян Ал . статя ‘В город Креста за золотым руном ...’, Журнал ‘Pro Бизнес’ Ноябрь 2007 г . стр.60 и ‘Официальный Ставрополь’ Почетные звания и паьятные награды города . Алафузов Иван Антонович (1813 - 1888)
18. Акопьян А . ό . π . стр . 61
19. Вениаминова С . А ‘История деятельности Ивана Ивановича Алафузова’ Заведующая Библиотекой - Филиалом № 24 г . Казани , ‘1000 лет Казань’ посвящение 2005 г .
20. Журнал ‘Медицинский Петербург’ издание 2е , Санкт - Петербург 2001 г . , стр.84
21. Вениаминова С . А , ό . π . - дополнение .
22. Большая Советская Энциклопедия 1969 - 1978 г. , издание 2001 г. ‘Алафузов Владимир Антонович’ 4(17).6.1901 – Материали предоставлены проектом рубрикон
23. Новиков И.А ‘Пушкин на юге’ К: Молодь 1983 г. , стр.256
24. Маркелов Н.В ‘А.С Пушкин и Северный Кавказ’ Издательство : Гелиос АРВ 2004 г. И на сайте : http://www.kmvline.ru/pushkin/1.php
25. Α’ Ποιητική Συλλογή - Θώδη Ν. Κωνσταντίνου , Σταυρούπολη - Ρωσία , Απρίλιος 2010 .
Η εγκατάσταση των Ελλήνων στη Ρωσία ανάγεται στην αρχαιότητα . Οι ελληνικές αποικίες της Μιλήτου και της Τέω , πόλεων της Ιωνικής ομοσπονδίας , στην Κριμαία και στην ανατολική Μαύρη θάλασσα ιδρύθηκαν πολύ πριν οι περιοχές αυτές περιέλθουν στη σφαίρα επιρροής των Ρώσων 1 .
Μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ - Καιναρτζή (1774 ) και τους νικηφόρους πολέμους των Ρώσων
(1769-1774 και 1787-1792 ) κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας , παρατηρήθηκε μετοίκηση Ελλήνων
προς τις ρωσικές περιοχές 2 . Ιδιαίτερα , ο ποντιακός ελληνισμός της νότιας Ρωσίας , της νότιας Ουκρανίας
και της Υπερκαυκασίας , αποτελεί σημαντικό ιστορικό και πολιτισμικό κεφάλαιο , που η μοίρα του επιφύλαξε να ζήσει έξω από τα όρια του ελληνικού κράτους . Κύριος τόπος προέλευσης του πληθυσμού
αυτού υπήρξε ο Μικρασιατικός Πόντος . Ο λόγος του ξεριζωμού αναμφισβήτητα υπήρξε η οθωμανική
κατάκτηση του Πόντου. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 και τους τρεις ρωσοτουρκικούς πολέμους που ακολούθησαν , παρατηρήθηκε μετοίκηση προς τις ρωσικές περιοχές .Ο φόβος των τουρκικών αντεκδικήσεων λειτούργησε ως επιπλέον κίνητρο 3 .Οι πρώτοι μεταλλωρύχοι της νότιας Ρωσίας και της Υπερκαυκασίας είναι Έλληνες που μετανάστευσαν από την Αργυρούπολη του Πόντου μετά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους του 1828 φοβούμενοι τις σφαγές των Τούρκων 4 .Στη διάρκεια του Κριμαικού πολέμου (1856-1866) μετακινήθηκαν περίπου 60.000 Πόντιοι στις περιφέρειες του Κουμπάν και της Σταυρούπολης 5 . Παράλληλα εγκαταστάθηκαν στις ρωσικές ακτές , αλλά και στην ενδοχώρα , πολλοί Έλληνες , κυρίως έμποροι και διανοούμενοι , από τα νησιά του Αιγαίου , τη Μακεδονία και τα νησιά του Ιονίου , οι οποίοι κατέλαβαν σημαντικές θέσεις και αξιώματα στο ρωσικό κρατικό μηχανισμό . Πολλοί από αυτούς ευνόησαν τη μετανάστευση των ελληνικών πληθυσμών από τα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας προς τη Ρωσία 6 .
Οι περιπέτειες
Το περιοδικό ‘ Εύξεινος Πόντος ’ που εκδιδόταν στην Τραπεζούντα υπολόγιζε το 1880 , ότι 100.000 Έλληνες από τον Πόντο είχαν ήδη μετοικήσει στην Κριμαία και το βόρειο Καύκασο 7 . Η τελευταία μαζική και δραματικότερη έξοδος έγινε την περίοδο 1914-1924 που σημαδεύτηκε από τη θανάσιμη σύγκρουση του ελληνισμού , αρχικά με το οθωμανικό και μετέπειτα με το νεοτουρκικό κράτος . Περισσότερα από 130.000 άτομα ζήτησαν καταφύγιο στις ρωσικές περιοχές .
Η περίοδος μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία συνετέλεσε καθοριστικά στη μετεξέλιξη της ελληνικής ταυτότητας του πληθυσμού αυτού , που γνώρισε αρχικά τον εμφύλιο ανάμεσα στις δυνάμεις των μπολσεβίκων και των τσαρικών και μετέπειτα βίωσε τραυματικά την περίοδο του σταλινισμού με τις διώξεις και τις εκτοπίσεις , ιδιαίτερα από το 1936 και μετά . Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι :
Ανάθεμά σε Ρούσια , τον νόμον ντο εξέγκες ,
σο Κριμ και σ’ όλον το Καυκάζ , Ρωμαίον ξάι κι εφέκες 8 .
Η πλειοψηφία των Ελλήνων Ποντίων θεωρεί τις σταλινικές διώξεις ως συνέχεια της γενοκτονίας που υπέστησαν στον μαρτυρικό Πόντο από το νεοτουρκικό εθνικιστικό κράτος 9 . Την περίοδο αυτή έκλεισαν τα ελληνικά σχολεία , οι εκκλησίες , τα θέατρα , τα τυπογραφεία , ενώ σταμάτησε να εκδίδεται κάθε τι ελληνικό . Στις αρχές του 20ου αι . στην περιφέρεια Σταυρούπολης ιδρύθηκαν 4 ελληνικά χωριά : Η Σπάρτα στα τέλη του 1924 και το Γκρετσέσκογιε , η Ντουμπόβαγια Μπάλκα και το Χασάουτ στα 1926 . Στο πρώτο ελληνικό σχολείο στη Σπάρτα , διευθυντής διετέλεσε ο Σάββας Ιωαννίδης 10 .
Σήμερα στο βόρειο Καύκασο , αλλά και μέσα στα όρια της ρωσικής ομοσπονδίας ζουν 91.000 Έλληνες , σύμφωνα με την απογραφή του 2005 . Αυτός είναι ο επίσημος αριθμός που δίνουν οι αρχές . Ο πραγματικός αριθμός όμως υπερβαίνει κατά πολύ τον επίσημο , δεδομένου ότι υπάρχουν πολλοί μεικτοί γάμοι και έχουν πολιτογραφηθεί πολλοί Έλληνες με ρωσικά επώνυμα . Δεν υπάρχει πόλη που να μη συναντήσει κανείς Έλληνες . Παντού έχουν δημιουργηθεί ελληνικοί σύλλογοι . Στη Σταυρούπολη ιδρύθηκε η
‘Αναγέννηση ’ το 1991 με πρόεδρο τον Νικολάι Ιβάνοβιτς Ματσουκάτοβ , καθηγητή φυσικής κουλτούρας στο Τεχνικό Ινστιτούτο . Στην παραλιακή πόλη Γκελεντζίκ , στη Μαύρη θάλασσα , έγινε από 29 ως 31 Μάρτη 1991 το Α’ Συνέδριο των Ελλήνων της ΕΣΣΔ . Ο Ιακώβ Πολυχρόνοβιτς Ματσουκάτοβ από τη Σταυρούπολη , μηχανικός δημόσιων έργων , ανακηρύχθηκε γραμματέας του κυβερνητικού συμβουλίου , ενώ πρόεδρος ήταν ο Γαβριήλ Ποπόβ , από τον ελληνισμό της Ουκρανίας 11 . Ο αείμνηστος Νικολάι Κονσταντίνοβιτς Ματσουκάτοβ , επιφανής καθηγητής στο Αγροτικό Πανεπιστήμιο ίδρυσε το 1992 το Ελληνικό Σχολείο Σταυρούπολης στο νεοκλασικό κτίριο των Ναιτάκη στη λεωφόρο Κάρλ Μάρξ . Ήταν ο πρώτος διευθυντής του και αφιέρωσε όλη τη ζωή του για τη διατήρηση και αναβάθμισή του . Στο σχολείο αυτό που πριν στεγαζόταν στην οδό Γκολένεβα στο χώρο του σημερινού ναού Καζάνσκαγια δίδαξαν οι γνωστοί αδελφοί Ούρσοβ , πολιτικοί πρόσφυγες από την Ελλάδα 12 . Σήμερα το σχολείο αυτό φέρει τιμητικά το όνομά του και αποτελεί το κέντρο της ελληνικής παιδείας σε όλη τη νότια Ρωσία . Οι Ματσουκάτοβ , από τη Σπάρτα , έχουν προσφέρει σημαντικό έργο στην αναγέννηση και διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας , ενώ η Σταυρούπολη αναδεικνύεται όλο και περισσότερο σε σημαντικό πολιτικό κέντρο και πρωτεύουσα πόλη του ποντιακού ελληνισμού στο βόρειο Καύκασο .
Η ελληνική διασπορά στη Σταυρούπολη
[…..]
Η Δυναστεία των Αλαφούζοβ . Το 1827 στην περιοχή Σταυρούπολης έφτασε μια οικογένεια Ελλήνων εμπόρων από τη Σαντορίνη . Τα μέλη της γρήγορα πήραν τη ρωσική υπηκοότητα . Το 1847 ο γιος της οικογένειας Ιβάν Αντόνοβιτς εκλέχτηκε βουλευτής στη Δημοτική Δούμα , ενώ το 1856 ανακηρύχθηκε κτήτορας του ναού , αφιερωμένου στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας ‘Καζάνσκαγια 15 . Το 1868 άρχισε η ανέγερση εργοστασίου ζυθοποιίας στην οδό Σεμινάρσκαγια - σήμερα Λομονόσοβα - αλλά και αλευρόμυλου . Ο Ιβάν Αντόνοβιτς ανέλαβε αμέσως την εργολαβία εφοδιασμού του στρατού σε ψωμί και βότκα . Ο ετήσιος τζίρος του έφτανε το αστρονομικό ποσό για την εποχή των 600.000 ασημένιων ρουβλίων . Την ποιότητα των παραγόμενων προιόντων των επιχειρήσεων Αλαφούζοβ πιστοποιούσαν χρυσά και ασημένια μετάλλια σε εκθέσεις στην Πετρούπολη και στο Παρίσι . Η βότκα Αλαφούζοβ ήταν γνωστή στην εντόπια και διεθνή αγορά . Το 1889 ο Βασίλι Μάρκοβιτς ανοίγει το πρώτο εργοστάσιο μπύρας κοντά στην περιοχή του τσίρκου της πόλης , όπου η μπύρα έβραζε στον ατμό και με την εφαρμογή όλων των σύγχρονων τεχνικών . Παρήγαγε τα εξής είδη μπύρας : Εξαγωγής , Πιλζένσκαγια , Βένσκαγια , Μαρτιάτικη και Μαύρη 16 . Παράλληλα με τα προιόντα ζυθοποιίας εδώ παρήγαγαν χυμούς φρούτων και μεταλλικό νερό . Ετικέτες από τη συσκευασία της μπύρας βρίσκονται σήμερα στο μουσείο της Σταυρούπολης . Αργότερα ίδρυσαν εργοστάσιο τούβλων που ανήκε στον Αντόν Βασίλιεβιτς , μέλος της επιτροπής λογιστικού της κρατικής τράπεζας . Ο Ιβάν Αντόνοβιτς είχε 5 γιους , τον Ιβάν , τον Νικολάι , τον Αντόν , τον Γκεόργκι και τον Λεονίντ και 2 κόρες , την Ευδοκία και τη Μαρία από τον πρώτο γάμο του , αλλά και άλλα παιδιά από το δεύτερο 17 . Ο μικρός γιος του Ιβάν Αντόνοβιτς , Νικολάι , φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μόσχας , ενώ αργότερα παρουσίασε στη Σταυρούπολη την προσωπική του συλλογή που ήταν μοναδική 18 .Ο άλλος γιος , Ιβάν Ιβάνοβιτς Αλαφούζοβ (1837-1891) , πήρε την εκπαίδευσή του στην Οδησσό , στο Λύκειο Ρυσελέβσκυ , το οποίο δεν τελείωσε γιατί έφυγε για τη Γερμανία . Ήταν ένας από τους πλουσιώτερους εμπόρους στη Ρωσία . Μεγάλη ακίνητη περιουσία είχε στο Καζάν και στην Πετρούπολη . Δραστηριοποιήθηκε στο εμπόριο του λιναριού , τη μηχανουφαντουργία και τη βυρσοδεψία . Το 1867 οι επιχειρήσεις του στο Καζάν , στο Ουράλ , στη Σιβηρία και στην περιοχή του Βόλγα ήταν ανάμεσα στις πιο εύρρωστες οικονομικά σε όλη τη Ρωσία . Εξαγωγές δερμάτων , λινών , χοντρόπανων κλπ . και με εκθέσεις των προιόντων του στην Ευρώπη και την Αμερική 19 . Συνολικά οι επιχειρήσεις Αλαφούζοβ βραβεύτηκαν με 27 χρυσά και ασημένια μετάλλια στις διεθνείς εκθέσεις . Στην Αγία Πετρούπολη ο Ιβάν Ιβάνοβιτς άφησε στην διαθήκη του ποσό 400.000 ρουβλίων για την ανέγερση Επιδημιολογικού Νοσοκομείου 250 κλινών 20 . Η βιβλιοθήκη γενικής μόρφωσης ήταν το ‘σπίτι των εργαζόμενων’ στις επιχειρήσεις των Αλαφούζοβ στο Καζάν . Στις αρχές του 20ου αι . η βιβλιοθήκη διέθετε περίπου 35.000 τόμους βιβλίων και 50 εφημερίδες και περιοδικά στη ρωσική και την τατάρικη γλώσσα 21 . Από τους νεότερους προγόνους είναι και ο Βλαντίμιρ Αντόνοβιτς Αλαφούζοβ (1901-1966) . Πήρε μέρος στο μεγάλο πατριωτικό πόλεμο . Τελείωσε τη Ναυτική Ακαδημία του Λένινγκραντ το 1932 . Το 1938 γίνεται υπαρχηγός του Ναυτικού Επιτελείου , ενώ στο ρωσο-φινλανδικό πόλεμο ήταν διοικητής του στόλου της Βαλτικής . Από τον Ιούλιο του 1942 ως το Μάρτιο του 1943 ήταν διοικητής του στόλου στον Ειρηνικό .Τιμήθηκε με 2 παράσημα Λένιν , 3 παράσημα της σημαίας , παράσημο Ουσακόβ 1ου βαθμού , πατριωτικού πολέμου 1ου βαθμού και κόκκινου αστέρα 22 .
Σήμερα , στη Σταυρούπολη , πόλη από την οποία ξεκίνησαν τη λαμπρή και μακρόχρονη επιχειρηματική τους πορεία οι Αλαφούζοβ , όλοι γνωρίζουν τη μεγάλη προσφορά τους στην οικοδόμηση της Ρωσίας . Αν επισκεφθεί Έλληνας σήμερα το Μουσείο Καλών Τεχνών της πόλης , στην οδό Ντζερζίνσκυ , νεοκλασικό κτίριο στο οποίο διέμενε η οικογένεια Αλαφούζοβ στις αρχές του 19ου αι . , θα γίνει δέκτης ευγνωμοσύνης από το προσωπικό του μουσείου για τη μεγάλη προσφορά των Ελλήνων ευγενών στον πολιτισμό .
Θώδης Κώστας , Σταυρούπολη , Ρωσία
Βιβλιογραφία
1. Θώδη Ν. Κωνσταντίνου , άρθρο ‘Ιωνία’ , http://www.ktdrus.gr/index.files/akropolis1.html
2. Βακαλόπουλου Α. Ε - Νέα ελληνική ιστορία 1204-1985 , Βάνιας , Θες/νίκη 2003 , σ.128 , 134
3. Харацаева Д .А ‘Мариуполь и его окрестности’ - издательство : Мариупольский Александровской Гимназии , Мариуполь 1892 г. , стр.40
4. Σαμουηλίδη Χρ. ‘Η Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού’ - έκδοση Αλκυών 1985 , σ.91
5. Κωφίδη Σπ . ‘Οι μεταναστεύσεις των ελληνοποντίων εις Ρωσσίαν κατά τον 19ον αιώνα’ περιοδικό ‘Ποντιακή Εστία’ τεύχος 34 , Ιούλιος - Αύγουστος 1980 , σ. 268
6. Очерки Истории Ставропольского край , том 1 , Ставропольское книжное издательство 1984 г .
7. Περιοδικό ‘Εύξεινος Πόντος’ άρθρο : ‘Αι μεταναστεύσεις’ Τραπεζούντα , τεύχ . 4 , 21.06.1880 , σ.51
8. Αγτζίδη Βλ . ‘ Η κατάρευση της Σοβιετικής Ενώσεως - Συνέπειες για τον Ελληνισμό’ έκδοση Ελλοπία , Αθήνα 1992 , σ.161
9. Αγτζίδη Βλ . ‘Παραευξείνιος διασπορά - Οι ελληνικές εγκαταστάσεις στις ΒΑ περιοχές του Εύξεινου Πόντου’ , έκδοση Αφων Κυριακίδη , Θεσσαλονίκη 1997 , σ.492
10. Ματσουκατίδη Νικ. ‘Προσωπική μαρτυρία 28-08-1991’ , Φάκελος : Σταυρούπολη
11. Αγτζίδη Βλ . , βλ . ό . π . σ.69
12. Ливинская С . М - Бурсаниди О . Г ‘ Нашему обществу - 10 лет ’ г . Ставрополь 2001 г . , стр.19
13. Громова Ел . ‘ 170 – летие Губернатора Никифораки ’ газета ‘Ставропольская правда’ от 18 Января 2008 г .
14. Боглачева С . В – Савенко С . Н ‘ Казенная ресторация ’ Издательства ‘Снег’ Кисловодск 2006 г . отрывок на сайте : http://kmvline.ru/arch_kislovodsk/30.php и газета ‘Кисловодская газета’ архив статей часть 1 , 1852 г .
15. Коваленко Там . статя ‘Алафузовскии сад’ газета ‘Ставропольская правда’ , 24-12-1999 , стр.9
16. Маликов И . – Егоров П . ‘Мифы , Вопросы и другие заметки о пивзаводах’ г . Ставрополь
17. Акопьян Ал . статя ‘В город Креста за золотым руном ...’, Журнал ‘Pro Бизнес’ Ноябрь 2007 г . стр.60 и ‘Официальный Ставрополь’ Почетные звания и паьятные награды города . Алафузов Иван Антонович (1813 - 1888)
18. Акопьян А . ό . π . стр . 61
19. Вениаминова С . А ‘История деятельности Ивана Ивановича Алафузова’ Заведующая Библиотекой - Филиалом № 24 г . Казани , ‘1000 лет Казань’ посвящение 2005 г .
20. Журнал ‘Медицинский Петербург’ издание 2е , Санкт - Петербург 2001 г . , стр.84
21. Вениаминова С . А , ό . π . - дополнение .
22. Большая Советская Энциклопедия 1969 - 1978 г. , издание 2001 г. ‘Алафузов Владимир Антонович’ 4(17).6.1901 – Материали предоставлены проектом рубрикон
23. Новиков И.А ‘Пушкин на юге’ К: Молодь 1983 г. , стр.256
24. Маркелов Н.В ‘А.С Пушкин и Северный Кавказ’ Издательство : Гелиос АРВ 2004 г. И на сайте : http://www.kmvline.ru/pushkin/1.php
25. Α’ Ποιητική Συλλογή - Θώδη Ν. Κωνσταντίνου , Σταυρούπολη - Ρωσία , Απρίλιος 2010 .
4 σχόλια:
Μα και τα χρόνια της μεγάλης ναυτιλιακής ανάπτυξης της Οίας (19ος αιώνας-αρχές 20ου) ήταν πολύ έντονες οι εμπορικές συναλλαγές με τον ελληνισμό τόσο του Καυκάσου όσο και γενικότερα της Μαύρης Θάλασσας. Τα Οιάτικα ιστιοφόρα πήγαιναν Οδησσό, Σεβαστούπολη, Κωνστάντια, ξεφόρτωναν π.χ. στην Οδησσό τα κρασιά και τα αγόραζαν οι Ρώσοι. Και από εκεί φόρτωναν άλλα προϊόντα π.χ. στάρι, ξυλεία και τα πήγαιναν Πόντο, Βατούμ, κατέβαιναν μετά Σμύρνη κλπ.
Και έφερναν και πολλά πράγματα από εκείνα τα μέρη: ρούχα, πορσελάνες, γυαλικά, έπιπλα, καθρέφτες, κειμήλια, εικόνες, βιβλία..
gia ta keimilia:
gia na to xekathariso den milaw mono gia tous santorinious naftikous, milaw genika
exo akousei oti alles fores itan agora kata paragelia diladi pigaine enas naftikos se ena meros, evlepe kati pou tou arese gia paradeigma mia eikona kai parigelne antigrafo
kai alles fores ta edinan oi idioi oi ekei xristianoi panw sto paniko tou fovou giati milame gia 19 aiwna pou oi diwgmoi kata twn xristianwn itan sta forte tous
poses fores exo diavasei se martiries "oute lefta pirame mazi mas, oute rouxa, mono tis eikones apo ta eikonostasia kai ftaname sto limani molis akougame elliniki glossa rotusame ellinas eisai? nai! sto onoma tou xristou afou eisai xristianos tin eikonna mou mazi sou, emas tha mas skotwsoun, i eikona omws na swthei..."
kai olo auto ginotan ekeini tin stigmi xeri me xeri!! stis perisoteres periptoseis oute autos pou edine to antikeimeno ixere se poion ta edine, oute autos pou to eperne ixere poios tou to edwse
to oti itan "xristianos" arkouse na tou to empistefthei
tou to edine, to eperne, to pigaine sto nisi, sto xorio tou, apo opou itan telos pantwn, kai emene stin istoria apo genia se genia "o tade efere to tade pragma apo to tade meros". etsi apla!
kai ama katseis na to skefteis einai logiko na sinevene auto giati siga min kathontousan ekeini tin wra pou itan o sozon eafton sothito na to psirizoun "sou to dinw alla katse na kanoume kai xartia na to grapsoume gia na meinei to gegonos stin istoria.."
gia auto polles fores enw einai gnwsti i proelefsi enos antikeimenou den yparxoun eggrafes piges para mono i proforiki paradosi
i genies mas eftixos den exoun zisei polemo kai diogmous alla oi pappoudes, oi propappoudes pou ta ezisan exoun afigithei polles tetoies periptwseis
gia fantasou...evales anartisi ti sxesi santorinis-stavroupolis (mavris thalassas) kai aurio einai i epeteios tis genoktonias twn pontiwn!!
evge kallistorwntas!!!!!!!!!!!!!!
εγώ ξέρω σαντορινιά εικόνα που είναι φερμένη (προφανώς από καπετάνιο) από μέρος της Ρωσίας (δλδ ελληνισμό Μαύρης Θάλασσας) και μάλιστα πάνω στο ξύλο της είναι χαραγμένη και η χρονολογία και το μέρος από όπου την έφεραν
Οι Σαντορινιοί πρέπει να είναι υπερήφανοι για τη συμβολή των Αλαφούζων στην οικονομική και πολιτιστική ζωή της Ρωσίας.Όλοι γνωρίζουν και στη Σταυρούπολη και ιδιαίτερα στο Καζάν ( Τατάρικη πρωτεύουσα του Ρωσικού Βορρά )το όνομα και την προσφορά τους και είναι ευγνώμονες , σε αντίθεση με μας που γρήγορα ξεχνούμε.
Είμαι από το Αγρίνιο ,αλλά έχουμε νύφη από τη Σαντορίνη που πολλά χρόνια ζουν με την οικογένειά τους στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ ( επώνυμο:Ροδίτη Ειρήνη σύζ. Σάββα). Ο Σάββας είναι ο θείος μου.
Είμαι ο συντάκτης αυτού του άρθρου και σας ευχαριστώ και σας συγχαίρω δημόσια που το δημοσιεύσατε.Είναι τιμή για μένα . Με εκτίμηση Θώδης Κωνσταντίνος , εκπαιδευτικός http://ktdrus.gr
Δημοσίευση σχολίου